فاکتورهای اصلی انتخاب اسپرم گاوهای نر جهت تلقیح مصنوعی

یکی از روش های مهم برای افزایش صفات مطلوب اقتصادی در دام استفاده از تلقیح مصنوعی است. تلقیح مصنوعی به آبستن کردن حیوان ماده که نشانه های فحلی از خود نشان می دهد، بدون جفت گیری با گاو نر و توسط تلقیح مصنوعی (توسط تکنسین تلقیح مصنوعی) را گویند.

با داشتن اطلاعات کافی و لازم در مورد خرید اسپرم، و انجام تلقیح مصنوعی در زمان مناسب می توان به نتایج مطلوب در گله دست یافت که این امر باید توسط متخصصین و کارشناسان دارای توانایی کافی در این زمینه انجام شود. شرکت وب سایت و اپلیکیشن مرغابی با معرفی کارشناسان مجرب در این زمینه می تواند شما را در این امر یاری نماید.

فاکتورهای لازم برای خرید اسپرم

شما می توانید با تهیه و خرید اسپرم گاوهای نژادهای شیری هلشتاین، براون سوییس، گرنزی و غیره باعث بالارفتن راندمان گله در صفات عملکردی مهم از قبیل افزایش شیردهی، افزایش باروری و همچنین افزایش تولیدمثل در گله شوید. در این جهت باید حتماً اطلاع کافی در مورد بهداشت، اصلاح نژاد، مدیریت تولید و نگهداری اسپرم داشته باشید و همچنین آموزش کاتالوگ خوانی اسپرم را دیده باشید که مشاورین وب سایت و اپلیکیشن مرغابی می توانند با ارائه راهنمایی ها و آموزش های لازم به شما کمک کند. بسیاری از دامداران برای خرید اسپرم با مشکل مواجه می شوند که چه نوع اسپرمی تهیه کنند، ایرانی یا خارجی، پروف شده یا غیر پروف شده باشد.

چندین سؤال مطرح است که آیا اسپرم ایرانی یا خارجی خریداری شود. روش های مختلفی برای جمع آوری اسپرم وجود دارد. روش هایی مانند استفاده از واژن مصنوعی و روش الکترو تحریک و سایر روش ها وجود دارند که بهترین و متداول ترین روش جمع آوری اسپرم، استفاده از واژن مصنوعی است. تقریباً در تمام کشورها اسپرم به روش واژن مصنوعی گرفته می شود.

بهداشت اسپرم

متخصصان ایرانی نکات بهداشتی را هنگام جمع آوری اسپرم به خوبی رعایت می کنند، لذا امکان دارد بهداشت اسپرم های ایرانی برابر و یا حتی بهتر از خارجی باشد. نکته دیگری که در اسپرم گاوهای خارجی باید مدنظر داشت، احتمال انتقال بیماری های غیربومی منتقله از طریق جنسی است.

قیمت اسپرم

اسپرم های خارجی با توجه به اینکه از اطلاعات دقیق و کامل تری (به صورت کاتالوگ جامع) برخوردار هستند از اسپرم های ایرانی گران تر هستند.

کاتالوگ خوانی

یکی از راه های انتخاب و خرید اسپرم کاتالوگ خوانی است.

نخستین شاخص انتخاب اسپرم که توسط انجمن هلشتاین کشور آمریکا ایجاد شده شاخص عملکرد کلی Total performance Index است که در کاتالوگ های اسپرم بنام اختصاری TPI نمایش داده می شود.

TPI یک شاخص ترکیبی است که موارد نشان دهنده صفات تولید و سلامت و فرم بدنی را با هم ترکیب نموده و نتیجه را به صورت یک عدد واحد نمایش می دهد. این عدد واحد برای رتبه بندی گاوهای نر، میزان توانایی آنها را در انتقال ژنتیکی صفات به دخترانشان نمایش می دهد.

شاخص شایستگی خالص

امروزه بیشترین درصد حذف گله ها در آمریکا به دلیل مشکلات ورم پستان و مشکلات تولیدمثلی رخ می دهد و بخشی از حذف ها نیز به علت تولید شیر پایین است.

شاخص هایی مثل NET MERIT (شایستگی خالص کلی و برای هر صفت به طور مجزا) نیز ایجاد شده اند تا حیوانات از لحاظ ژنتیکی برتر در گله شناسایی شده و زمان طولانی تر در گله بمانند. این نوع شاخص ها هر پنج سال یکبار بروز رسانی می شوند.

در مقایسه با شاخص TPI در NM ، صفات مربوط به ساختار بدنی کمتر موردنظر بوده و صفات مرتبط با سلامتی بیشتر مورد تأکید قرار گرفته است. شاخص NM به عنوان یک شاخص اصلی برای مقایسه و رتبه بندی گاوهای نر جهت تولید اسپرم استفاده می شود.

PTA (predicted transmitting ability)

ارزش ژنتیکی گله بیانگر قابلیت پیش بینی توان انتقال تعدادی از صفات مهم از طریق وراثت است. این فاکتور نتایج حاصل از مجموعه ای از ژن ها را در بر می گیرد و ارزش به ارث رساندن برخی صفات مثل آسان زایی و شمار سلول های سوماتیک را بیان می کند.

INTERBULL/MACE (multiple Across Country Evaluation)

اسپرم های تولید شده در کشور آمریکا بر اساس استاندارهای بین المللی ارزیابی می شود که این امکان را می دهد، تمام کشورها بتوانند از این اسپرم ها استفاده کنند. این اسپرم ها بر مبنای مجموع اطلاعات شجره ای و ژنتیکی که براساس آن ها قابلیت موردنظر پروف شده (تأیید شده)، عرضه می گردد.

(CM )شایستگی تولید پنیر

شاخص تولید پنیر و سود حاصل از آن ناشی از افزایش ماده خشک شیر را در بر می گیرد.

DAUGHTERS AND HERDS

نشان دهنده بالا بودن ارزش ژنتیکی دختران و کمک به افزایش میزان شیر تولیدی و چربی شیر می شود.

RELIABILITY

میزان قابل اعتماد بودن برای هر صفت را نشان می دهد

PRODUCTIVE LIFE

عمر تولیدی (عمر اقتصادی) نشان دهنده تعداد ماه در چرخه تولید شیر است که شامل مرحله شیردهی، طول عمر و سایر اطلاعات جمع آوری شده مربوط به عمر تولید است.

SCS

با شماردن سلول های سوماتیک در ۵ دوره شیردهی اول به دست آمده و میزان مقاومت نسبی به ورم پستان را نشان می دهد.

DPR(Daughter pregnancy rate)

این فاکتور به معنی نرخ آبستنی در دختران گاو نر مورداستفاده برای اسپرم گیری است. این برآورد ژنتیکی از گاوهای ماده ای که به طور عادی در طول سیکل فحلی آبستن می شوند، به دست می آید.

SIRE CONCEPTION RATE

فاکتور نشان دهنده نرخ گیرایی یا نرخ آبستن شده نسبی با استفاده از اسپرم گاو نر مربوطه است که فاکتورهای محیطی و مدیریتی بر این شاخص تأثیرگذار است.

ESTIMATED FUTURE INBREEDING

این شاخص وضعیت ژنتیکی آینده گله را اگر از آمیخته گری های اصلاحی در گله استفاده شود مورد پیش بینی نسبی قرار می دهد. صفات موردتوجه در نژاد هلشتاین در آمریکا

UDDER COMPOSITE

این شاخص نشان دهنده، صفات مربوط به سیستم پستانی (عمق پستان، وضعیت سرپستان های عقب و جلویی و ارتفاع پستان) است.

FEET AND LEGS COMPOSITE

این شاخص نشان دهنده وضعیت دست و پا بر اساس نمای جانبی و نمای عقبی پاها است. بالا بودن رقم این شاخص در افزایش طول عمر گله ها مؤثر دانسته شده است.

TYPE

این شاخص وضعیت بدنی دختران با توجه به فاکتورهای اصلاحی را نشان می دهد و این شاخص نمایش دهنده تغییر نسل در آینده در گله است. (CALVING RELATED TRAITS) صفات مربوط به گوساله زایی

( calving difficulty) درصد سخت زایی

این شاخص نشانگر درصد سخت زایی در اولین شکم (سن دو تا سه سالگی) است. این درصد در هلشتاین ۸ و در براون سوئیس ۵ است. (Milk production) تولید شیر

۲۰ % از میزان تولید شیر بستگی به اصلاح نژاد دارد و با خرید و تهیه اسپرم های اصلاح نژاد شده مناسب می توان باعث افزایش باروری و شیردهی در گله شد. از لحاظ اطلاعات و کاتالوگ، اسپرم های ایرانی ضعیف تر از اسپرم های خارجی است و ۸۰ درصد باقیمانده از تولید شیر گله بستگی به عوامل محیطی مثل (تغذیه، مدیریت، کارگر و غیره ...) دارد. با تهیه اسپرم خارجی درصد خویشاوندی کم می شود و باعث پایین آمدن خطرات ناشی از خویشاوندی در گاوها می شود.

تولید و نگهداری اسپرم

امروزه شرکت های معتبر تولید و توزیع کننده اسپرم در کل دنیا، اسپرم را تحت شرایط کنترل شده استاندارد تولید می کنند و به همراه اطلاعات موردنیاز (کاتالوگ اسپرم) به دامداران عرضه می نمایند. ولی با این همه اگر کار با اسپرم بادقت انجام نشود، اسپرم سریع فاسد شده، درصد کارایی و گیرایی آن پایین آمده و عملیات تلقیح دچار مشکل می شود. این موضوع باعث هدررفتن هزینه صرف شده در این امر می شود. نگهداری و مراقبت اسپرم منجمد شده در مخزن ازت مایع و دیگر وسایل موردنیاز نقش بسیار مهمی در نتایج حاصل از تلقیح مصنوعی در دامداری دارند.

اسپرم های تعیین جنسیت شده

اسپرم های تعیین جنسیت شده در گاوهای شیری چندین سال هستش که مورداستفاده قرار می گیرد. در مورداستفاده از این اسپرم ها دو محدودیت وجود دارد:

این دو محدودیت سرعت جداسازی (از نظر قیمت و دسترسی) و میزان آبستنی است. ولی میزان سخت زایی با استفاده از این نوع اسپرم ها کمتر ارزیابی شده است. به علت سرعت پایین تعیین جنسیت، اسپرم های کمتری نسبت به اسپرم های تعیین جنسیت نشده تولید و استفاده می شود.

میزان آبستنی با اسپرم های تعیین جنسیت شده ۳۵ الی ۴۰ در صد است.

میزان آبستنی با اسپرم های تعیین جنسیت نشده ۵۵ الی ۶۰ در صد است.

نحوه استفاده از اطلاعات و مشخصات مندرج در کاتالوگ گاوهای نر نژاد هلشتاین بر مبنای سیستم ارزیابی ژنتیکی در آمریکا

1. شایستگی خالص عمر LNM

LNM یا شایستگی خالص طول عمر بیانگر “سود خالص حاصل از میانگین دختران یک گاو نر بر مبنای دلار” در مقایسه با “سود خالص حاصل از میانگین دختران هم دوره ای گاوهای نر دیگر” است.

2. رتبه بندی بر اساس ارزیابی شاخص طول عمر percentile LNM percentage ranking

رتبه بندی بر اساس شاخص “شایستگی خالص طول عمر جمعیت گاوهای نر هلشتاین”

3. قابلیت اطمینان پذیری Reliability

قابلیت اطمینان پذیری، معیاری از مقدار اطلاعات استفاده شده جهت ارزیابی ژنتیکی صفت موردنظر است و این معیار به صورت درصد نشان داده می شود. مثلاً از ۱ تا ۹۹ درصد و هرچقدر این معیار به ۹۹ درصد نزدیک تر باشد بیانگر این است که به نتایج ارزیابی ژنتیکی می توان اطمینان بیشتری داشت.

4. شاخص شایستگی خالص تولید پنیر LCM

شاخص "شایستگی تولید پنیر در طول عمر اقتصادی" یا "شاخص شایستگی خالص تولید پنیر" برای دامدارانی مفید است که شیر تولیدی خود را به کارخانه هایی می فروشند که شیر را تنها بر مبنای ترکیب آن و خصوصاً مقدار چربی و پروتئین خریداری می کنند.

5. دختران Dughters

تعدادی از دختران گاو نری که برای اسپرم گیری استفاده شده که از نتایج عملکردی آنها برای ارزیابی ژنتیکی پدر آنها بهره گرفته شده.

6. تعداد گله ها Herds

عبارت است از تعداد گله های مختلفی که دختران گاو نر در آنها نگهداری می شود و از اطلاعات آن دختران جهت ارزیابی ژنتیکی پدرشان استفاده شده است.

7. شاخص شایستگی تولید شیر LFM

این شاخص ترکیبی از صفات مندرج در شاخص LNM است، با این تفاوت که به تولید شیر ارزش اقتصادی بالایی داده شده است. این شاخص برای دامدارانی مفید است که شیر تولیدی خود را به کارخانجاتی می فروشند که شیر را مبنای مقدار و حجم آن خریداری می نمایند و بر این مبنا به تولیدکننده پول می دهند.

8. توانایی انتقال ژنتیکی تولید شیر PTA Milk

عبارت است از توان انتقال ژنتیکی صفت تولید شیر از گاو نر به دخترانش که در رکورد تولید شیر آن ها نسبت به بقیه گاوها خود را نشان می دهد.

9. توانایی انتقال ژنتیکی تولید چربی PTA Fat

عبارت است از توان انتقال ژنتیکی صفت چربی شیر از گاو نر به دخترانش که در رکورد چربی شیر آن ها نسبت به بقیه گاوها خود را نشان می دهد.

10. توانایی انتقال ژنتیکی پروتئین شیر PTA Protein

عبارت است از توان انتقال ژنتیکی صفت پروتئین شیر از گاو نر به دخترانش که در یک دوره شیردهی این مقدار پروتئین شیر را بیش از میانگین تولید دختران هم دوره ای گاوهای نر دیگر تولید نموده اند.

11. توانایی انتقال ژنتیکی درصد پروتئین شیر PTA Protein percent

عبارت است از توان انتقال ژنتیکی صفت درصد پروتئین شیر که از گاو نر به دخترانش منتقل می شود. عدد این صفت می تواند به صورت مثبت یا منفی بیان شود.

12. توانایی انتقال ژنتیکی در صد چربی شیر PTA Fat percent

عبارت است از توان انتقال ژنتیکی صفت چربی شیر به درصد که انتظار می رود گاو نر به دخترانش انتقال دهد. این مقدار می تواند به صورت مثبت یا منفی نیز باشد

13. طول عمر یا ماندگاری PTA productive life

عبارت است از تعداد ماه هایی که دختران یک گاو نر در مقایسه با دختران هم دوره ای گاوهای نر دیگر بیشتر یا کمتر در گله مانده و تولید داشته اند.

14. توانایی انتقال ژنتیکی تعداد سلول های سوماتیکی SCS

عبارت است از توانایی انتقال ژنتیکی صفت "تعداد سلول های سوماتیک" که یک گاو نر به دخترانش انتقال می دهد. اهمیت این شاخص در کاهش ابتلا به بیماری ورم پستان است. دختران گاوهای نری که SCS پایین دارند (کمتر ۳) در مقایسه با گاوهای نری کهSCS بالا یا بیش از ۵/۳ دارند، کمتر به بیماری ورم پستان مبتلا می شوند.

15. توانایی انتقال ژنتیکی تیپ PTA type

توانایی انتقال ژنتیکی صفت تیپ که مقدار برتری ژنتیکی در انتقال مؤلفه های مرتبط با تیپ مطلوب از طریق گاو نر به دخترانش را نشان می دهد.

16. ترکیب پستان Udder composite

ترکیب پستان شاخصی است که بیانگر توانایی ژنتیکی گاو نر در بهبود سیستم پستانی دختران است. ترکیب پستان شامل شش صفت با ضرایب متفاوت است که هر یک از آنها می توانند به تنهایی سیستم پستانی را تحت تأثیر قرار دهند.

17. ترکیب دست و پا Feet and Legs C0mposite

ترکیب دست و پا بیانگر توانایی ژنتیکی گاو نر در بهبود ترکیب دست و پا دختران است. ترکیب دست و پا از سه صفت تشکیل شده که ترکیب آنها با ضرایب متفاوت زیر، امتیاز کلی صفت ترکیب دست و پا را تشکیل می دهد:

زاویه سم ............................۴۸%

نمای عقبی پاها ..............۳۷%

نمای جانبی ...................۱۵%

امتیاز دست و پا ۰.۵ + (صفات خطی)۰.۵ = ترکیب دست و پا

18. شاخص عملکرد کل TPI

ترکیبی از چندین صفت است که گاوهای نر بر اساس آن ها رتبه بندی می شوند و توانایی گاوهای نر در انتقال ژنتیکی مجموعه متعادلی از این صفات به نِتاج مؤنث (دختران) آنها را در بر می گیرد.

19. آسان زایی (آسان زایی پدری) Sire Calving Ease

آسان زایی پدری، عبارت از درصد سخت زایی برآورد شده در تلیسه هایی است که با اسپرم یک گاو نر خاص تلقیح شده اند. معمولاً توصیه می شود که در تلیسه ها برای کاهش سخت زایی از اسپرم گاوهای نری که آسان زایی پدری آنها 7% یا کمتر است، استفاده شود.

20. آسان زایی دختران Daughter Calving Ease

آسان زایی دختران، عبارت است از مقایسه میانگین سخت زایی دختران یک گاو نر با میانگین سخت زایی یک گاو نر دیگر.

21. مرده زایی Stillbirth

مرده زایی پدری عبارت است از میزان مرده زایی گوساله های یک گاو نر خاص

در مطلبی که در بالا مطالعه شد، به اختصار و صرفاً جهت آشنایی با عناوین عمده موجود در کاتالوگ ها (عمدتاً کاتالوگ های تدوین شده با سیستم اصطلاحاً آمریکایی)، شرحی از این موارد آمد. با توجه به این موارد، مشاهده می شود که بی شمار شاخص جزئی مختلف در انتخاب اسپرم دخیل هستند که باعث ایجاد پیچیدگی در انتخاب اسپرم می شود. همچنین، ابتدا باید اهداف اصلاح نژاد در یک گله مشخص شده و سپس بر اساس آن ها از روی مؤلفه های موجود در کاتالوگ اسپرم، جهت رسیدن به این اهداف، اسپرم ها انتخاب و خریداری شوند؛ بنابراین، به نظر می رسد که باید به طور تخصصی با کسب نظر مشاورین متخصص جهت تعیین اهداف اصلاح نژادی و انتخاب و خرید اسپرم بر اساس آنها اقدام شود. اپلیکیشن و وب سایت مرغابی بستری مناسب جهت مقایسه و بررسی اسپرم های وجود در بازار، تأمین کنندگان آن ها و ارائه دهندگان خدمات مشاوره جهت اصلاح نژاد گله و انتخاب اسپرم در اختیار فعالین عرصه پرورش دام صنعتی قرار می دهد تا بهترین نتایج ممکن بدست آید.