مقایسه مزایا و معایب استفاده از کنسانتره در پرورش طیور

موفقیت و سودآوری واحدهای مرغداری به سلامت و عملکرد گله بستگی دارد. خوراک به عنوان یک عامل مهم و تأثیرگذار بر سلامت و راندمان تولید، نقش مهمی در سودآوری هر واحد تولیدی دارد. از طرفی هزینه های مربوط به تهیه و تأمین خوراک، مهم ترین بخش تعیین کنندة هزینة کلی در هر فارم تولیدی است؛ بنابراین بدیهی است برای دستیابی به حداکثر سود اقتصادی باید به خوراک و نحوه تأمین آن توجه خاصی مبذول داشت. در واحدهای پرورش و نگهداری طیور گوشتی و تخم گذار استراتژی های عمده برای تأمین خوراک عبارت اند از استفاده از دان کامل آماده و یا ساخت دان با استفاده از کنسانتره و یا مکمل های ویتامینه معدنی.

تعریف کنسانتره

کنسانتره ترکیبی متعادل از انواع مواد مغذی شامل ویتامین ها (ویتامین های محلول در چربی و ویتامین های محلول در آب)، مواد معدنی (مینرال های ضروری)، اسیدهای آمینة ضروری (متیونین، لیزین، ترئونین و ...)، مونو کلسیم فسفات/ دی کلسیم فسفات، کولین کلراید، آنزیم (مولتی آنزیم، فیتاز)، انواع کریرها و حجم دهنده ها (کربنات کلسیم، سبوس، بنتونیت و ...) و سایر افزودنی های مجاز (نمک، جوش شیرین، محرک رشد، اسانس های گیاهی، پروبیوتیک و ...) است که پس از مخلوط شدن و ترکیب با سایر اقلام جیره (ذرت، سویا، روغن، کربنات و ...) موجب تکمیل و توازن مواد مغذی جیره خوراکی شده و خوراک کامل با صرف حداقل زمان و کمترین خطای ممکن تولید می شود.

کنسانتره با فرمول های بسیار متنوع و با درصدهای مختلف تولید می شود و در بازار انواع کنسانتره های ۲.۵، ۳، ۵، ۷.۵ ، ۱۰ و حتی ۴۰ درصد به صورت تک مرحله ای، دو و چندمرحله ای موجود است. کنسانتره تکمیل کنندة جیره خوراکی است و غالباً در بسته های ۲۵ کیلوگرمی تولید و عرضه می گردد. شرکت های همکار در اپلیکیشن و وب سایت مرغابی با بهره گیری از نیروهای متخصص و مجرب و استفاده از دانش و تجربیات اساتید و فعالان صنعت طیور، انواع کنسانتره های تخصصی طیور گوشتی و تخم گذار، کنسانتره های خاص اقلیمی، و کنسانتره های حمایتی بیماری های تنفسی و گوارشی را با فرمولاسیون ویژه تولید می کند.

انواع روش های خوراک سازی در فارم

قبل از اینکه مزایا و معایب استفاده از کنسانتره در ساخت خوراک مورد نقد و بررسی قرار گیرد، لازم است انواع روش های خوراک سازی در فارم با هم مقایسه شود. همان طور که قبلاً اشاره شد، روش های مختلفی برای تهیه خوراک در فارم وجود دارد و مرغداران بر حسب تجربه، نگرش و وضعیت اقتصادی خود، شیوه های مختلف تهیة خوراک در فارم خود را انتخاب می کنند. بدیهی است هرکدام از روش های مختلف تهیه و ساخت خوراک مزایا و معایب خاص خود را دارد.

مقایسه روش های مختلف ساخت خوراک مزایا و معایب

استفاده از دان آماده

استفاده از دان آماده سریع ترین و ساده ترین روش خوراک دهی در فارم است. دان آماده یا خوراک کامل در کارخانة خوراک دام به طور متوازن و فرموله تهیه و تولید شده و پس از ارسال به فارم نیاز به آماده سازی ندارد و مستقیماً به مخازن دان و دانخوری ها در سالن انتقال می یابد. در این روش خوراک دهی مرغدار نیاز به تأمین و تهیه هیچ یک از اقلام خوراکی ندارد و تمامی آنچه موردنیاز رشد و تولید پرنده است، در خوراک کامل موجود است. حسن این روش خوراک دهی عدم نیاز به ادوات خوراک سازی (آسیاب و میکسر) در فارم و سهولت و سرعت خوراک دهی است. دان آماده انواع مختلفی دارد و شامل انواع سوپراستارتر، استارتر، گروئر و فینیشر است که هرکدام در مراحل مختلف رشد و پرورش مورداستفاده قرار می گیرند.

استفاده از کنسانتره

با استفاده از کنسانتره بخش ریزمغذی های خوراک تأمین شده و در مرغداری فقط ذرت (پایة غلات در جیره خوراکی) ، سویا (پایة کنجاله پروتئینی در جیره خوراکی)، روغن، کربنات کلسیم و در برخی موارد نمک تهیه و با کنسانتره مخلوط و جیرة نهایی تولید می شود. تهیه خوراک با استفاده از کنسانتره این امر موجب به حداقل رسیدن زمان ساخت دان و پیشگیری از بروز اشتباه در ترکیب اجزای خوراک و کاهش درصد خطا می شود؛ بنابراین آماده سازی خوراک با حداکثر بازده صورت می گیرد. بدیهی است استفاده از کنسانتره در مقایسه با دان آماده مستلزم صرف وقت و دقت بیشتری است. همچنین برای تهیه خوراک با استفاده از کنسانتره به ادوات خاص از قبیل آسیاب و میکسر در فارم نیاز است. ساخت و میکس خوراک در این روش نیاز به مهارت و دقت کافی دارد. از جمله مزیت های استفاده از کنسانتره، عدم نیاز به مکمل های معدنی ویتامینه مینراله، منابع فسفاته و یا اسیدهای آمینه است.

مزیت استفاده از کنسانتره با توجه به ادوات ساخت دان در فارم

از آنجایی که میکسرهای رایج در مرغداری ها عموماً از نوع میکسرهای عمودی هستند، استفاده از کنسانتره برای تولید خوراک یکدست و یکنواخت با کمترین ضریب تغییرات (CV) میکسر توصیه می شود. با توجه به کاربرد وسیع میکسرهای عمودی در مرغداری ها و عدم تجربه و دقت کافی در امر میکس و تهیه خوراک، تولید خوراک با استفاده از ریزمغذی ها و یا با استفاده از مکمل های ویتامینه مینراله عموماً منجر به میکس نامناسب و عدم یکنواختی خوراک و در نتیجه کاهش یکنواختی و یکدستی گله شده و متعاقب آن، امکان بروز مشکلات تغذیه ای و گوارشی شدت می یابد.

استفاده از مکمل

برخی واحدهای مرغداری برای تهیه خوراک از مکمل های ویتامینه مینراله که به مکمل های دوقلو مرسوم هستند، استفاده می کنند. در کارخانه های مکمل سازی، مکمل ها معمولاً به صورت ۰.۲۵ درصد، فرموله و تهیه می شوند. بدین صورت در هر تن خوراک ۲.۵ کیلوگرم مکمل ویتامینه و ۲.۵ کیلوگرم مکمل مینراله (در مجموع ۵ کیلوگرم مکمل) استفاده می شود. در این روش خوراک سازی، اسیدهای آمینه، کولین کلراید، منابع فسفاته (دی کلسیم فسفات، مونو کلسیم فسفات، پودر استخوان و ...) و سایر ریزمغذی ها و افزودنی ها (آنزیم، محرک رشد، طعم دهنده ها، رنگیزه ها و ...) به اقلام اصلی خوراک (ذرت، سویا، سبوس، کربنات و ...) افزوده می شوند.

از جمله مزایایی که روش خوراک سازی با استفاده از مکمل نسبت به روش خوراک سازی با کنسانتره دارد، عدم محدودیت و اختیار عمل فرد جیره نویس در فرموله کردن انواع جیره های موردنیاز و مطابق با شرایط گله است. با توجه به دسترسی به هر یک از اقلام و امکان تغییر در میزان ریزمغذی ها می توان فرمول جیره را در هر زمان و به اقتضای شرایط و وضعیت گله بالانس کرد. همان طور که اشاره شد به علت کثرت اقلام موردنیاز برای ساخت دان و همچنین تنوع وزنی و حجمی بین اقلام تشکیل دهندة خوراک، خوراک سازی با استفاده از مکمل به دقت عمل و مهارت بیشتر در ترکیب مرحله ای و میکس خوراک نیاز دارد.

استفاده از ریزمغذی ها

استفاده از ریزمغذی ها، اقتصادی ترین و علمی ترین روش تهیه خوراک در مرغداری است. این روش دان سازی نیازمند استفاده از میکسرهای افقی و دقت بالا و مهارت کافی میکس ترکیبات و اجزاء جیره است. در این روش خوراک سازی، تک تک ویتامین ها و مواد معدنی موردنیاز تهیه و ابتدا مکمل ویتامینه مینراله ساخته شده و پس از ترکیب با سایر اقلام جیره، خوراک کامل تولید می شود. این روش به علت کثرت تعداد اجزای تشکیل دهنده خوراک و تنوع در مقدار کم هریک از اقلام و درنتیجه افزایش احتمال خطا در میکس مواد، چندان کاربردی نیست.

کنسانتره های مخصوص مرغ گوشتی

1. کنسانتره های تک مرحله ای

   کنسانتره های تک مرحله ای، از جمله کاربردی ترین کنسانتره های موجود در بازار هستند و در سرتاسر دوره پرورش با یک فرمول طراحی و تهیه می شوند و مقادیر استفاده از آنها در جیره خوراکی ممکن است در ابتدای دوره نسبت به پایان دوره بیشتر باشد. سهولت و راحتی کار و کاهش خطای کارگر در مراحل ساخت دان مزیت این نوع استفاده از کنسانتره ها است. از معایب این نوع کنسانتره ها، محدودیت فرمولاسیون آنهاست. استفاده از یک فرمول واحد کنسانتره در کل دوره پرورش یا تولید، موجب محدودیت تغییر و تعدیل ریزمغذی های اساسی و ضروری جیره خوراکی شده و فرد جیره نویس ناگزیر از تغییر و بالانس جیره خوراکی با فواصل زمانی کوتاه و تنها با تکیه بر اقلام اصلی خوراک است.

2. کنسانتره های دو یا چند مرحله ای

   در میان کنسانتره های چندمرحله ای، کنسانتره های دومرحله ای از جمله مرسوم ترین کنسانتره های مورداستفاده در پرورش طیور گوشتی هستند. این نوع کنسانتره ها که معمولاً با نام های کنسانتره A و کنسانتره B نام گذاری می شوند، در دو مرحلة آغازین و رشد و مرحلة پایانی طراحی و تولید می شوند. مزیت مهم این کنسانتره ها نسبت به کنسانتره های تک مرحله ای، فرمولاسیون دقیق تر آنهاست که قابلیت انطباق بیشتری با احتیاجات پرنده در مراحل مختلف رشد و پرورش دارند

   کنسانتره های چندمرحله ای (کنسانتره های A، B و C و (... با بیش از دو فرمولاسیون و برای بیش از دو مرحله طراحی و تولید می شوند. از بزرگ ترین ایراد این کنسانتره ها می توان به افزایش احتمال خطای کارگری در هنگام میکس و ساخت دان اشاره کرد. برای جلوگیری از بروز خطا در هنگام استفاده از این نوع کنسانتره ها تمهیدات خاصی، مانند استفاده از رنگ های متفاوت برای کیسه های کنسانتره در مراحل مختلف، لحاظ می گردد

انواع کنسانتره های حمایتی بیماری های تنفسی و گوارشی

شیوع آلودگی ها و درگیری اکثر مناطق کشور با بیماری های فصلی و حجم عظیم خسارات ناشی از بیماری های تنفسی و گوارشی، یکی از چالش های اساسی صنعت طیور است. به همین منظور کنسانتره های تقویت کنندة سیستم ایمنی با هدف کاهش وقوع بیماری ها و به حداقل رساندن خسارات ناشی از آنها طراحی و تولید می شوند. کنسانتره های حمایتی و تقویتی سیستم ایمنی با استفاده از ترکیباتی مانند اسید های آلی، اسانس های گیاهی، اسیدهای آمینه خاص (ترئونین) و برخی ویتامین ها (ویتامین آ، ای، ث) و مواد معدنی (روی، سلنیوم، زینک، آهن) که در کارایی سیستم ایمنی تأثیر مستقیم دارند، فرموله و تهیه می شوند

کنسانتره های اقلیمی

با توجه به وسعت جغرافیایی و تنوع اقلیمی موجود در کشور، با توجه به ویژگی های اقلیمی هر منطقه و نیز احتیاجات خاص طیور در هر منطقه جغرافیایی یکی از راهکارهای بهبود راندمان و عملکرد گله و افزایش بهره وری از کنسانتره و خوراک در جهت کاهش مشکلات متابولیکی و تغذیه ای، ساخت و تهیه انواع کنسانتره های اقلیمی است. به عنوان مثال، در مناطق گرمسیر و در فصول گرم سال برای کاهش اثرات استرس گرمایی بر عملکرد طیور می توان برخی ترکیبات تعدیل کننده و تأثیرگذار در تعادل یونی مانند کلرید آمونیوم و یا کربنات پتاسیم را به کنسانتره اضافه کرد.

در مناطق کوهستانی و مناطقی که با کاهش فشار اکسیژن مواجه اند، کنسانتره های اقلیمی (با تعدیل میزان اسیدهای آمینه مؤثر در تولید گوشت و سرعت رشد مانند لیزین) به منظور کاهش فشار متابولیکی، و تنظیم سرعت رشد طیور مطابق با ضروریات اقلیمی، طراحی و تولید می شوند.

کنسانتره های مخصوص مرغ تخم گذار

کنسانتره های مخصوص طیور تخم گذار به دو دسته کنسانتره های دوره پرورش (پولت) و کنسانتره های دوره تولید (تخم گذار) تفکیک می شوند. کنسانتره های دوره پرورش ممکن است تک مرحله یا چندمرحله ای باشند. کنسانتره های دوره تولید نیز ممکن است در مراحل مختلف تولید (قبل و بعد از پیک تولید) و مطابق با فازهای تغذیه ای فرموله شوند. در تعدادی از شرکت های معتبر کنسانتره مخصوص دوره پیش تخمگذاری (Pre-layer) نیز مطابق با احتیاجات پرنده در دوره قبل از تخم گذاری فرموله و طراحی و تولید می شود.

کنسانتره های تخم گذار تخصصی فرمول سفارشی فارم

معمولاً کنسانتره های مخصوص مرغ تخم گذار شرکت های تولیدکننده معتبر علاوه بر اینکه ویژه نژاد هستند، به طور کاملاً اختصاصی و بر اساس شرایط فارم فرموله و تهیه می شوند؛ بنابراین برای نژادهای مختلف در مناطق مختلف و همچنین برای هر فارم در سنین و مقاطع مختلف رشد و تولید فرمول های خاص، طراحی و تولید می شود. هماهنگی و انطباق حداکثری مواد مغذی موجود در کنسانتره ها با احتیاجات پرنده در مراحل مختلف تولید از ویژگی های بارز کنسانتره های تخم گذار اینگونه شرکت ها است.

کنسانتره های سایر ماکیان

در مورد سایر ماکیان مانند بوقلمون گوشتی یا مولد، شترمرغ، بلدرچین، غاز و اردک و ... کنسانتره ها به طور کلی به دو بخش کنسانتره های پرورش (کنسانتره های آغازین و رشد) و کنسانتره های دوره تولید (مولد، بالغ) دسته بندی می شوند.