نکات خرید کنسانتره
تغذیه طیور در صنعت طیور مدرن یک پایه اساسی و حیاتی برای موفقیت است که بی شمار نکته و قاعده را در برمی گیرد. کارخانه های تولید خوراک دام و طیور از طریق تولید مواردی مانند مکمل ها، پیش مخلوط ها، کنسانتره ها و خوراک یا دان آماده با فرمول های دقیق بالانس شده و رعایت پروتکل های کنترل کیفی مربوطه تحت نظارت مراجع ذی ربط، به فارم های پرورش طیور کمک شایان توجهی می کنند تا به حداکثر ضریب تبدیل خوراک و بهره وری و راندمان اقتصادی حاصل از هزینه صورت گرفته برای تغذیه (بخش اصلی هزینه های یک فارم طیور) دست یابند.
به ویژه برخی از گروه های محصولات کارخانه های تولید خوراک دام و طیور مانند مکمل ها، پیش مخلوط ها و کنسانتره ها که دربرگیرنده مواد مغذی دارای مقادیر بسیار جزئی اما حیاتی برای سلامت و عملکرد گله های طیور هستند و بخش اعظم فارم های پرورش طیور امکانات خاص لازمه برای تولید دقیق و اصولی آنها را ندارند، از اهمیت ویژه ای در بازار محصولات خوراک دام و طیور برخوردارند.
به ویژه با توجه به سطح امکانات تولید خوراک در اکثریت فارم های طیور در ایران (به ویژه فارم های مرغ گوشتی)، کنسانتره های طیوری به عنوان تکمیل کننده بخش های جزئی اما حیاتی باقیمانده در ترکیب اجزای اصلی دان (عمدتاً شامل نهاده های طیور تشکیل دهنده دان مصرفی؛ مانند ذرت، کنجاله سویار، گندم و جو و...) بسیار در بازار خوراک طیور مورد توجه هستند. این کنسانتره ها که مکمل های ویتامینه – معدنی و سایر ترکیبات کم استفاده (معمولاً تا سطح نهایتاً 1 تا 2 درصد) را با فرمولی دقیق و کیفیتی بالا در خود دارند.
کنسانتره مرغ گوشتی چیست؟
کنسانتره های مرغ گوشتی رایج در بازار در انواع مختلفی مانند کنسانتره مرغ گوشتی با سطوح مصرف معمولاً 2 تا 10 درصد از کل خوراک (بیشتر سطوح 2 و نیم یا 3 یا 5 درصد رایج است) در دسترس هستند. البته کنسانتره هایی در درصدهای بالاتر تا حتی 30 ، 40 یا حتی 60 درصد از کل خوراک، وابسته به اینکه چه تعداد از اجزای خوراک کامل را در فرمول خود شامل شود و بقیه در فارم پرورش طیور به آن افزوده شوند، قابل تولید بنا به درخواست مرغدار یا شرایط روز صنعت طیور هستند.
کنسانتره های طیوری در بسته بندی های 20، 25 یا 30 کیلویی و البته 50 کیلویی هم عرضه می شوند. به خصوص استفاده از بسته های 25 یا 50 کیلویی برای کنسانتره های دو و نیم و پنج درصدی در هنگام افزودن به کل خوراک آسان تر است. همچنین، این کنسانتره ها با فرمول بالانس شده برای دوره های ابتدایی، میانی و پایانی رشد گله های گوشتی و به طور اختصاصی برای سویه های تجاری عمده مرغ گوشتی مانند سویه راس، کاب، آرین، هوبارد و... در دسترس هستند. در ادامه به موارد مهم مرتبط با تولید یا خرید کنسانتره های مرغ گوشتی پرداخته خواهد شد.
-
کیفیت مواد اولیه در کنسانتره مرغ گوشتی
با توجه به اینکه کنسانتره مرغ گوشتی یا جوجه گوشتی شامل اجزای بسیار مهمی از کل جیره و تأمین کننده گروه های بسیار مهم و حیاتی از مواد مغذی و ریز مغذی مورد نیاز جوجه های گوشتی یا مرغ های گوشتی مانند ویتامین ها (محلول در آب و محلول در چربی)، اسیدهای آمینه، عناصر معدنی بسیار مهم برای رشد و سلامتی مانند کلسیم و فسفر و پتاسیم و... است، علاوه بر داشتن فرمول و بالانس مناسب آن نژاد یا سویه یا دوره پرورش مرغ گوشتی، مؤلفه های کیفی مواد اولیه مورد استفاده و فرایند تولید آن باید تحت نظارت تخصصی و ویژه باشد.
معمولاً کارخانه های معتبر و برتر تولید خوراک دام و طیور علاوه بر دقت در انتخاب مواد اولیه از بهترین و معتبرترین برندهای جهانی مانند برند ایوانیک یا دگوسا (Degussa/Evonik)، ادیسئو (Adisseo)، دی اس ام (DSM)، سی جِی (CJ Bio)، مِی هوا یا می خُوا (Meihua) و... به فرایندها و پروتکل های کنترل کیفی (QC/Quality Control) در نگهداری از مواد اولیه و خط تولید و بسته بندی و سایر مراحل به هم پیوسته در زنجیره تولید کنسانتره های دامی و کنسانتره های طیوری (از جمله کنسانتره های مرغ گوشتی) توجه دارند.
مطالعه بیشتر: آنتی اکسیدان ها چه تاثیری در سلامت طیور دارند؟
حتی تعدادی از کارخانه ها استانداردهای مربوط به کنترل کیفی را (مانند استاندارهای گروه ISO 9000) از مؤسسات معتبر بین المللی اخذ و بر روی بسته بندی محصولات خود درج می کنند. می توان حتی در بالابردن استانداردهای کیفی کنسانتره های دامی و طیوری پا را از این فراتر نهاده و استانداردهای ایمنی خوراکی انسانی مانند HACCP را به عرصه صنعت خوراک دام و طیور آورد تا شعار (ایمنی و سلامت، از خوراک دام تا خوراک انسان) به شکل عملی وارد صنعت دام و طیور شود.
-
تعادل مواد مغذی بر اساس احتیاجات جوجه های گوشتی
ترکیب و بالانس مواد مغذی در کنسانتره های مرغ گوشتی با توجه به میزان استفاده از آنها در کل ترکیب خوراک (دان کامل) که معمولاً اندک است (عمدتاً 2 و نیم یا 3 یا 5 درصد)، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به ویژه برخی محصولات مانند کنسانتره آغازین یا استارتر جوجه های گوشتی نیز دارای شرایط حساس تر و ویژه تر هستند. برای یک جوجه یک روزه تا سن یک هفته که جثه کوچکی دارد و وزن بدن آن از حدود 40 گرم (وابسته به سویه یا نژاد و سایر موارد متغیر است) در یک روزگی تا بین 150 تا 180 گرم (بسته به قدرت مدیریت تغذیه و پرورش) در یک هفتگی را در برمی گیرد.
مطالعه بیشتر: دلایل مرگ جوجه یک روزه در هفته اول
به همین نسبت مصرف دان جوجه ها از حدود 15 گرم در یک روزگی آغاز می شود و مشخص است که میزان دقت در ترکیب و بالانس کنسانتره که خود می تواند دو و نیم درصد کل خوراک را شامل شود (حدود 3 و نیم گرم از کل خوراک جوجه یکروزه) چقدر باید باشد تا همه احتیاجات اعم از ویتامین های مختلف ضروری، عناصر مورد نیاز، اسیدهای آمینه ضروری و دچار کمبود در مواد خوراکی جیره (مانند لیزین و متیونین که در جیره های عمدتاً بر پایه ذرت و کنجاله سویا مقادیر مورد نیاز را تأمین نمی کنند) و... را در این مقادیر برآورده کند.
مطالعه بیشتر: نقش اسیدآمینه متیونین در تغذیه دام و طیور
بنابراین، برای تولید کنسانتره های مرغ گوشتی (به ویژه کنسانتره های استارتر یا آغازین یا پیش دان) باید علاوه بر دقت در بالانس نمودن و تعیین درصد مقادیر اجزای کنسانتره، در میکس و ساخت محصول نیز از دقت بسیار بالایی برخوردار بود. این موضوع علاوه بر تخصص مدیران و پرسنل خط تولید، مستلزم استفاده از به روزترین و دقیق ترین ابزار توزین، آسیاب، میکس مراحل مختلف و بسته بندی محصول است.
در اختیار گرفتن ابزار مورد استفاده در تولید مکمل ها و کنسانتره ها از نظر دقت کالیبراسیون و بازدید فنی دوره ای و هزینه های در اختیار گرفتن و استفاده از آنها برای اکثر مرغداران که واحدهای متوسط یا کوچک مرغداری را در مالکیت دارند، امکان پذیر نیست و حتی در بین کارخانه ها نیز، تعداد خاصی از آنها توان تولید دقیق و اصولی کنسانتره ها و مکمل های مورد نیاز برای ترکیب کنسانتره ها را دارند.
این خطوط تولید موارد مهم بهداشت خوراک دام و طیور و کنترل کیفی را نیز در برمی گیرند که بر دقت، تخصصی بودن و بار فنی لازمه می افزاید.
-
تجهیزات مورد استفاده در تولید کنسانتره مرغ گوشتی
همان طور که در بخش قبلی گفته شد، روش ها و تجهیزات مورد استفاده در تولید ترکیبات کنسانتره ای دان مرغ ها دارای اهمیت و حساسیت ویژه ای هستند تا حداکثر دقت ممکن با توجه به توان فنی و علم روز را در ترکیب محصول نهایی حاصل کنند. با توجه به فرم فیزیکی و شیمیایی مواد اولیه مورد استفاده و حساسیت آنها نسبت به عوامل ناگزیر تحلیل برنده خواص تغذیه ای مواد مغذی مانند حرارت ناشی از فرایند آسیاب یا میکس (مخلوط نمودن)، باید تجهیزات و روش های تولید مکمل ها و کنسانتره ها تنظیم شوند.
به عنوان مثال، مخلوط نمودن مواد اولیه مایع یا مواد اولیه جامد نسبت ترکیب نمودن صرفاً چند جز پودری جامد دارای جزئیات و حساسیت های خاص خود است که در روش ها و تجهیزات باید در نظر گرفته شود. معمولاً مدتی زمان می برد تا مخلوط شدن مایعات با جامدات آغاز شود (فاز تأخیر) که می تواند در تعیین زمان مخلوط شدن کامل می تواند خطا ایجاد کند و باعث اصطلاحاً دِمیکس (برعکس شدن فرایند ترکیب شدن مواد و جداشدن آنها) ناشی از زمان بیش از حد کارکردن میکسر شود.
همچنین، نازل ها و پاشش گرها (اسپری کننده ها) جهت افزودن ترکیبات مایع مانند روغن طیور، متیونین مایع یا موارد مشابه باید جهت جلوگیری از گرفتگی مورد بازدیدهای دوره ای لازمه قرار گیرند. کریرها یا ترکیبت حامل (مثل سبوس برنج یا سبوس گندم یا سبوس ویزیتکا یا حامل های دارای منشأ معدنی و...) نیز علاوه بر داشتن شرایط بهداشتی و خلوص لازمه، باید از نظر مؤلفه های فیزیکی مانند وزن مخصوص و... طوری انتخاب شوند که با ترکیب مورد نظر و مواد اولیه مورد استفاده در آن همگن باشند و به خوبی ترکیب شوند. اینها فقط بخش اندکی از الزامات روش ها و تجهیزات تولید اصولی مکمل ها و کنسانتره ها هستند.
-
بسته بندی کنسانتره مرغ گوشتی
بعد از اینکه ترکیب مناسب، متعادل و همگن کنسانتره مرغ گوشتی ساخته شد و ترکیب نهایی آن حداکثر نزدیکی ممکن را از نظر فن آوری روز با فرمول نوشته شده داشت، بسته بندی، زدن برچسب حاوی اطلاعات لازمه (اصطلاحاً لیبلینگ/labeling)، حمل و نقل و نگهداری (انبارداری) اصولی و درست هنوز در میان هستند. تازه بعد از این است که این کنسانتره به واحد آسیاب – میکسر مرغداری رسیده و اگر در آنجا نیز به درستی با بقیه اجزا ترکیب شود می توان آن را تحت عنوان یک دان کامل مناسب برای بهترین سلامت و عملکرد جوجه های گوشتی در دانخوری ها به آنها ارائه داد.
بسته بندی مناسب باید بتواند کنسانتره را حداقل در زمان تولید تا انقضای آن به خوبی از آسیب عوامل محیطی تحلیل برنده خواص تغذیه ای آن مانند نور (به ویژه نور مستقیم و نور خورشید)، رطوبت محیطی و تا حدی حشرات و حیوانات ناخواسته، نوسانات دمای محیط و... محافظت کند. معمولاً امروزه در ایران از پاکت های سه لایه یا چهار لایه اصطلاحاً متالایز و دارای یک لایه آلومینیومی در میان سایر لایه ها با کیفیت مناسب برای بسته بندی محصولات خوراک دام و طیور و به ویژه کنسانتره ها استفاده می شود که مانند مکمل ها حساسیت بیشتری در مقابل عوامل محیطی دارند.
نکته بسیار مهم دیگر در بسته بندی کنسانتره های دامی و طیوری و از جمله کنسانتره های مرغ گوشتی، داشتن لیبل یا برچسب استاندارد حاوی اطلاعات لازمه بر روی آن است که باید به آن توجه کافی را داشت. موارد بسیار مهمی مانند نام دقیق محصول، نام شرکت تولیدکننده و اطلاعات تماس و آدرس آن، گروه مرغ های هدف این محصول برای مصرف (به عنوان مثال جهت پیش دان یا استارتر جوجه های گوشتی سویه راس)، جدول مواد مغذی و مقادیر تأمین آن در هر واحد مصرف از این کنسانتره، تاریخ تولید و انقضای محصول، استاندارهای الزامی مربوطه و سایر موارد الزامی باید در این برچسب آمده باشند.
موارد دیگری نیز وجود دارند که می توانند تکمیل کننده بسته بندی و لیبل موجود بر روی آن باشند. به عنوان مثال وجود پیمانه مدرج یا درب زیپ کیپ قابل باز و بست مجدد و سایر موارد افزاینده به سهولت استفاده از محصول داخل بسته بندی را می توان لحاظ نمود. می توان توضیحات مختصری در مورد خواص و مزایای اصلی کنسانتره تولیدی خود یا نحوه و میزان مصرف آن و بارکدها یا کدهای کیو آر کد (QR Code) تسهیل کننده دنبال کردن سایر توضیحات محصول در وب سایت یا صفحات اجتماعی شرکت تولیدکننده و سایر موارد معرفی کننده بیشتر محصول را نیز به مندرجات روی بسته بندی و لیبل روی آن افزود.
-
نگهداری از کنسانتره گوشتی تا زمان مصرف
حمل و نقل و نگهداری محصول در کارخانه یا در انبار فارم مرغداری تا زمان مصرف نیز با وجود داشتن بسته بندی استاندارد و مناسب باید مورد غفلت قرار نگیرد. اگر کنسانتره مرغ گوشتی در تناژ بالا خریداری شده است و امکان وجود داشته باشد که روی پالت به شکل دورپیچی شده با لایه محافظ پلاستیکی کیسه های حاوی محصول حمل و نقل و نگهداری شوند، بسیار به سهولت فرایند حمل، ذخیره سازی و نگهداری پاکت های کنسانتره کمک می کند (به خصوص در فارم های دارای لیفتراک).
در غیر این صورت، باید پاکت های کنسانتره ها در محلی مناسب به دور از نور مستقیم خورشید و رطوبت محیطی یا احتمال دسترسی جوندگان و سایر موجودات موذی به شکلی ایمن و مرتب چیده شوند. حتی توصیه شده که کیسه های کنسانتره به ترتیبی چیده شوند که کیسه های دارای تاریخ انقضا نزدیک تر، اصطلاحاً برای مصرف بیشتر دم دست باشند. همچنین، کیسه ها یا پاکت های دارای آسیب دیدگی احتمالی به سرعت و قبل از تماس با عوامل محیطی مورد مصرف قرار گیرند.
از نظر مدیریتی باید در شرایطی که قیمت مناسب است تا حدی کنسانتره خریداری شود که با توجه به دوز مصرف و میزان دان مصرفی فارم طیور بدون اشغال بی مورد و طولانی مدت فضای انبار و ایجاد اختلال در ذخیره سازی سایر مواد اولیه مورد نیاز، میزان کنسانتره سفارش داده شده برای انتقال به فارم تعیین شود. مدیریت اصولی ذخیره کنسانتره بر اساس نیاز و شرایط بازار جزو موارد مهم در مدیریت فارم طیور است.
-
خدمات پشتیبانی خرید کنسانتره گوشتی مرغ
یکی از مهم ترین مواردی که می تواند معیار انتخاب تولیدکننده یا فروشنده کنسانتره برای فارم پرورش مرغ گوشتی و سایر فارم های دام و طیور باشد، میزان کیفیت خدمات و تعهد آن تأمین کننده در ارائه خدمات پشتیبانی پس از فروش است. واقعاً این موضوع که با فروش یک محصول رابطه خریدار و فروشنده به پایان نمی رسد و حتی به نقطه حساس خود می رسد صرفاً یک شعار نیست و یک اصل اساسی در بازار کنسانتره ها و سایر اقلام خوراکی یا سایر موارد مورد نیاز در مرغداری ها است.
امروزه دیگر یافتن تولیدکنندگانی که بعد از فروش مکمل، کنسانتره یا پیش مخلوط و سایر افزودنی های خوراک مانند آنزیم ها و... خدماتی مانند ارائه جیره مناسب برای گله با استفاده از محصول فروخته شده یا خدمات بازدیدها و کارگاه های آموزشی در زمینه های تغذیه، پرورش و خدمات دامپزشکی هم به شکل رایگان ارائه می دهند، کار سختی نیست و باید دقت شود که سابقه تأمین کنندگان اقلام مورد نیاز در این زمینه ها واقعاً روشن باشد.
-
قیمت و صرفه اقتصادی
بدیهی است که اولین هدف از هر فعالیت اقتصادی و از جمله پرورش جوجه های گوشتی کسب سود و پیشرفت اقتصادی است. خرید کنسانتره نیز به عنوان بخشی از بزرگ ترین بخش هزینه ای هر فارم طیور (تغذیه و خوراک) از این قاعده مستثنی نیست. در واقع باید بررسی و مقایسه بین گزینه های متنوعی که در بازار کنسانتره های مرغ گوشتی وجود دارد تا موقعی ادامه داد که به گزینه ای در فصل مشترک (نقطه اشتراک) قیمت مناسب و کیفیت مناسب رسید.
برای این مهم می توان از نظرات مشاورین و متخصصین معتبر نیز استفاده نمود و البته تجربه و دانش فنی کافی را نیز به مرور در زمینه تشخیص قیمت منصفانه کالا از روی مشخصات مؤثر بر قیمت مانند اجزای کنسانتره و خواص آنها در سلامت و عملکرد طیور گوشتی، کیفیت مواد اولیه و اعتبار برند تولیدکننده آنها، نوسانات قیمت ارز (برای اقلام وارداتی مورد استفاده در کنسانتره و خوراک)، خدمات افزوده ارائه شده توسط فروشنده یا تولیدکننده کنسانتره و بی شمار مورد مؤثر دیگر به دست آورد.
تخمین میزان سود حاصله از تفریق قیمت فروش مرغ زنده پرورش یافته در سالن پرورش به کشتارگاه از هزینه های صورت گرفته و از جمله هزینه خوراک در طول یک دوره پرورش مرغ گوشتی با توجه به برآوردی از تغییرات احتمالی قیمت که در طول مدت پرورش رخ می دهد، می تواند یک معیار اصلی برای خرید کنسانتره مصرفی باشد. البته که کم گذاشتن از کیفیت کنسانتره و سایر اقلام خوراکی مصرفی به بهانه عدم صرفه اقتصادی می تواند به واسطه وارد نمودن ضررهای شدید کمبودهای تغذیه ای به عملکرد نهایی گله باعث تشدید ضرر اقتصادی و حتی سقوط اقتصادی شود.
سخن پایانی
به طور کلی همان مواردی که در تولید و خرید خوراک و دان مصرفی باید مدنظر داشت، در مورد کنسانتره هم به عنوان یک جزء سرنوشت ساز جیره مصرفی گله های مرغ گوشتی باید در نظر گرفته شود. اگر تخصص و توان فنی یا تجهیزات لازم برای تولید کنسانتره یا مکمل در خود واحد مرغداری وجود ندارد (در بخش اعظم مرغداری ها همین طور است)، کاملاً منطقی است که پیش مخلوط یا کنسانتره آماده مناسب برای فارم و طیور تحت پرورش خود با کسب نظر از مشاورین متخصص خریداری شده و با استفاده از مجموعه آسیاب - میکسر عادی (تجهیزات مرغداری) که در بسیاری از مرغداری ها وجود دارد اقدام به ساخت دان یا جیره نهایی نمود.
حتی اگر فرد تازه کار است و در زمینه بالانس و تولید دان تجربه ای ندارد، می تواند با تهیه دان آماده از منابع معتبر شروع به فعالیت نموده و به مرور به سمت تولید دان و کسب آگاهی در مورد اجزای آن و از جمله کنسانتره ها یا پیش مخلوط ها و مکمل ها در فارم خود حرکت کند. وب سایت و اپلیکیشن مرغابی می تواند به عنوان سامانه جامع دام، طیور، آبزیان، اسب و حیوانات خانگی، محلی مناسب در هر زمان و هر مکان که اینترنت در دسترس باشد برای مقایسه بین تمامی گروه های اقلام و خدمات مورد نیاز و انتخاب بهترین گزینه ها از میان آنها باشد.
