7 نکته مفید حیوانات خانگی و اسب ها برای بهبود شرایط روحی و کیفیت زندگی انسان
حیوانات خانگی و اسب ها همنشین انسان در طول تاریخ بوده اند و با توجه به این قدمت همنشینی بین انسان و حیوانات همراه با آن، وجود تأثیر مثبت روانی در این همراهی امری طبیعی به نظر می رسد. بسیاری از افراد حیوان خانگی و اسب های خود را جزوی از خانواده خود به حساب می آورند که هم از نظر فیزیکی و هم از نظر احساسی تأثیر به سزایی بر محیط زندگی آنها دارند. از لحاظ تاریخی نیز خواص همراهی با این حیوانات بر بهبود سلامت و کیفیت زندگی انسان بسیار زودتر از آنچه به ذهن خطور کند بررسی شده و مورد تأیید قرار گرفته است.
"
برخی از اسناد تحقیقی نشان داده است که در بین یونانیان باستان تأثیر اسب ها بر تقویت روحیه و در نتیجه افزایش احتمال و سرعت بهبودی بیماران موردتوجه قرار داشته است. در سال های قرون وسطی نیز تأثیر مثبت همراهی انسان و حیوانات اهلی بر ریکاوری یا بازگشت فرد بیمار یا حادثه دیده به شرایط عادی مورد اشاره قرار گرفته است."
. حتی برخی از منابع یکی از دلایل اصلی اهلی نمودن گربه ها در مناطقی مانند جنوب آسیا را رابطه دوجانبه سودمند موجود در این همنشینی از جنبه های مختلف و از جمله تأثیر مثبت آن بر روحیه انسان دانسته اند. امروزه همچنان تحقیقات گسترده ای جهت مستند سازی و درک عمیق تر این تأثیر مثبت در جریان است که نتایج آن هر روزه در حال انتشار در مجامع علمی است.
حیوان درمانی (Pet therapy):
بیشتر از حیواناتی مانند اسب، سگ و گربه برای این امر استفاده می شود، اما حیواناتی مانند خوکچه هندی و حتی ماهی زینتی و آکواریومی یا سایر حیوانات خانگی و همراه نیز استفاده می شوند. نوع حیوانی که انتخاب می شود به اهداف برنامه درمانی موردنظر بستگی دارد.
این فعالیت ها به دو گروه اصلی تقسیم می شوند که گاهی با یکدیگر اشتباه گرفته می شوند. گروه اول، فعالیت های درمانی با کمک حیوانات (AAT/animal assisted therapy) را در برمی گیرد که مجموعه ای ساختارمند از جلسات درمانی را برای کمک به افراد برای رسیدن به اهداف درمانی شامل می شود. اما گروه دوم که تحت عنوان فعالیت های با کمک گرفتن از حیوانات (AAA/animal assisted activities) شناخته می شود شامل جلساتی می شود که در آن یک حیوان با چند حیوان با یک فرد یا چند فرد برای افزایش روحیه و شادی و ایجاد تأثیرات ناشی از آن به تفریح یا تعامل می پردازند.
تصویر شماره 1- بیشتر اسب و سگ به عنوان حیوان کمک درمانگر شناخته می شوند، اما حیوانات خانگی دیگر نیز این نقش را دارند
"
امروزه این موضوع موردتوجه بسیار است که پیوند انسان و یک حیوان خانگی که لزوماً سگ و گربه نیست و می تواند حیوانات خانگی دیگر مانند پرندگان، ماهی های زینتی، خوکچه هندی و اسب ها و... را در برگیرد، می تواند علاوه بر کمک شایان توجه به بهبود بسیاری از مشکلات روحی و روانی، به رفع مشکلات جسمی کمک کند. این فواید مواردی مانند کمک به کاهش فشارخون و بهبود سلامت عمومی قلب و عروق و... را شامل می شود."
در تعامل دوستانه بین انسان و حیوانات همراه دیده شده که هورمون اندورفین آزاد می شود و این هورمون اثر آرام بخشی قدرتمندی دارد که می نواند به کاهش درد، تنش و بهبود وضعیت روانی عمومی فرد کمک کند.
حیوان درمانی به وسیله اسب ها:
امروزه تصاویری در اخبار و فضای مجازی دیده می شوند که حتی حضور اسب ها در بیمارستان ها و کلینیک ها را برای کمک به بهبود شرایط روحی افراد بیمار نشان می دهد.
"
شاید بسیاری از افراد وقتی از حیوان درمانی صحبت می شود فقط ذهن خود را متوجه سگ و گربه کنند، اما درمان با کمک اسب ها نیز در حال تبدیل شدن به یک روش کمک درمانی مفید است که فواید مختلفی برای آن در تحقیقات و منابع علمی در حال جمع آوری است. اسب ها می توانند به افراد در غلبه بر موانع بر سر راه درمان (به ویژه موانع روحی و عصبی)، ضربات روحی ناشی از سوانح و آسیب ها و تسکین اضطراب کمک کنند."
گرچه ممکن است وقت گذرانی با اسب ها به اندازه صحبت و جلسات درمانی با یک روان درمانگر مؤثر نباشد و تنها یک روش کمک درمانی یا مکمل روش های درمانی علمی اصلی باشد، اما در تحقیقات مختلف شواهد واضحی گزارش شده مبنی بر اینکه اسب ها می توانند بهترین دوست، همراه و کمک درمانگر برای افراد تحت تنش یا اضطراب در مسیر بهبود آنها باشند.
ممکن است شروع سوارکاری با اسب ها برای افراد به این دلیل سخت باشد که احساس کنند آنها حیواناتی هستند که به راحتی ترسیده و می توانند خطرناک باشند، اما اگر با آرامش، حوصله، صرف وقت کافی و به مرور خوگرفتن اسب و انسان به یکدیگر این مسیر طی شود، فرد به این نقطه می رسد که حس می کند با حیوانی احساسی روبرو است که می تواند از نظر روحی همراه و بهبوددهنده او باشد. حتی نوازش اسب های آرام و باتجربه (آموزش دیده برای فعالیت کمک درمانی روانی) به وسیله افرادی که به هر دلیلی توان شروع فعالیت سوارکاری را ندارند نیز می تواند بسیار برای فرد مفید باشد.
اهداف و فواید داشتن حیوان همراه یا حیوان درمانی:
اهداف برنامه های درمانی با کمک حیوانات همراه یا خانگی می تواند موارد زیر را شامل شود. بهبود مهارت های حرکتی و حرکات مفاصل، بهبود استقلال فرد در حرکات و انجام امور در کنار بهبود عزت نفس فردی، افزایش و بهبود ارتباطات کلامی و توسعه مهارت های اجتماعی در کنار افزایش تمایل برای شرکت در فعالیت های اجتماعی (تعامل با سایر افراد)، انگیزه دادن به فرد برای ورزش و فعالیت بدنی، افزایش شادی و تراوت روحی و رد نتیجه کاهش افسردگی که کیفیت زندگی فردی را به طور قابل توجهی بهبود می بخشد، کاهش تنهایی و انزوا در زندگی و افزایش تمایل به پیوستن به اجتماع و سایر افراد، کاهش کسالت و اضطراب به دلیل اثرات آرامش بخش این فعالیت، کمک به کودکان برای یادگیری مهارت های اجتماعی و رفتاری و بهبود رابطه بین مددجو و مددکار یا درمانگر و...
"
حیوان درمانی یا پِت تراپی می تواند برای افرادی مانند بیماران تحت شیمی درمانی (معمولاً بر ضد سرطان)، ساکنین مراکز نگهداری طولانی مدت از افراد مددجو (معلولین جسمی - حرکتی، سالمندان و...)، افراد دارای نارسایی مزمن قلبی که در بیمارستان بستری هستند، افراد مبتلا به سندروم یا اختلال تنش پس از سانحه شدید (PTSD)، کودکان در حال درمان یا مراجعه کننده برای اولین بار به مراکز درمانی، آسیب دیدگان از سکته مغزی یا هر عارضه دیگری که تحت فیزیوتراپی برای بازیابی مهارت و توان حرکتی قرار دارند و افراد مبتلا به اختلالات عصبی و روانی یا دچار اضطراب شدید و مداوم و... بسیار توصیه می شود که البته باید موارد ایمنی و بهداشت را به عنوان مهم ترین عوامل خطر در فرایند حیوان درمانی برای این افراد در نظر گرفت."
تصویر شماره 2- گروه های مختلفی از افراد مددجو می توانند از فواید حیوانات کمک درمانگر و همراه بهره مند شوند
به عنوان مثال، افرادی که به موها و ترشحات حیوانات حساسیت دارند و واکنش آلرژی از خود نشان می دهند در حین فرایند حیوان درمانی ممکن است بدن آنها واکنش نشان دهد و یا عدم آموزش درست حیوان یا انسانی که با هم همراه می شوند ممکن است برای هر کدام از طرف دیگری باعث آسیب یا آزار شود. به همین دلایل است که افراد مجرب و متخصص می توانند فرایند انتخاب حیوان مناسب، آموزش آن حیوان و فرد مخاطب آن را و نظارت بر دوره درمان را به عهده گیرد تا ضمن بهره مندی انسان و حیوان از این همراهی، امکان بروز خطرات ایمنی یا سلامتی به حداقل ممکن برسد.
در ادامه مقاله برخی از مهم ترین فواید حیوان درمانی و در کنار حیوانات خانگی با همراه بودن، بیشتر شرح داده خواهد شد که به شرح زیر است:
1- کمک به داشتن احساس موردتوجه و علاقه بودن: تحقیقات نشان داده که همنشینی و همراهی با حیوانات همراه می تواند باعث افزایش سطح هورمون هایی مانند دوپامین، سروتونین و اکسی توسین در بدن شود که مجموعاً باعث حس خوشحالی و سرزندگی در فرد می شوند به عنوان مثال، هورمون اکسی توسین که به دلیل تأثیر مثبت بر افزایش پیوند با سایر آدمیان و از جمله نوزادان و کودکان، به عنوان هورمون عشق و دوست داشتن نیز شناخته شده، دیده شده که در تعامل دوستانه بین یک انسان و یک سگ این هورمون در هر دو افزایش می یابد.
2- کمک به احساس تنهایی کمتر: حیوانات خانگی و اسب ها همراهان تاریخی انسان و حتی از دوران ماقبل تاریخ تا کنون هستند که می توانند حس پذیرفته شدن و دوست داشته شدن به انسان دهند. مهم نیست که فرد اکنون در چه شرایطی باشد، حیوان همراه او همیشه برای دیدن و وقت گذراندن با او هیجان زده و مشتاق است. آنها اهمیت نمی دهند که فرد چقدر از نظر مالی موفق است یا در کجا زندگی می کند یا در شغل خود موفق است، بلکه فقط خالصانه به صاحب یا دوست خود محبت می کند. نیاز به دوست داشتن و دوست داشته شدن یک غریزه اولیه و اساسی انسان به عنوان مخلوقی اجتماعی است که حیوان خانگی (حتی حیوانات ظاهراً دارای درک متقابل کمتر با انسان مانند پرندگان خانگی، خوکچه هندی و...) این حس را خالصانه به انسان منتقل می کنند.
بهره مندی از این حس باعث می شود که احساس تنش، تنهایی، غم و اندوه و سایر احساسات منفی در انسان فروکش کند. انسان می تواند حیوان خانگی و همراه خود را با محبت نوازش کند و یا حتی با او صحبت کند و این یکی از دلایلی است که باعث شده تا به سرپرستی گرفتن این حیوانات روندی رو به رشد دارد. در طول دوران همه گیری کرونا تحقیقات نشان داده که به نظر می رسد حیوانات خانگی و همراه باعث حفظ و بهبود سلامت روان افراد طی دوره های قرنطینه و انزوای خانگی شده است.
3- کمک به بهبود شاخص های سلامتی مانند فشارخون: همان طور که اشاره شد، تحقیقات نشان داده که تعامل با حیوانات خانگی و همراه می تواند باعث کاهش فشارخون شود. دهه ها تحقیق و مطالعه علمی، همبستگی مثبت بین فشارخون کمتر و داشتن حیوان خانگی یا همراه را تثبیت نموده است. حتی تحقیقات قدیمی تر که در دهه های 1980 و 1990 میلادی صورت گرفت نشان داده بودند که در افرادی با شاخص توده بدنی (BMI) و وضعیت اجتماعی-اقتصادی مشابه نیز آنها که دارای حیوان خانگی بوده اند دارای فشارخون پایین تری بودند. حتی سطوح پایین تر تری گلیسرید و کلسترول خون نیز گزارش شده و طول عمر بیشتر بعد از حمله قلبی با داشتن حیوان خانگی و همراه نیز گزارش شده است. با توجه به اینکه امروزه به دلیل عادات غذایی و عادات زندگی روزانه احتمال وقوع مشکلات قلبی عروقی و فشارخون بالا افزایش یافته است، مراجع تحقیقات معتبر مانند انجمن قلب آمریکا (American Heart Association) داشتن حیوان خانگی را برای کاهش خطر بروز بیماری های قلبی - عروقی مفید دانسته اند.
4- کاهش تنش و اضطراب در افراد: یکی دیگر از معضلاتی که به دلیل شرایط زندگی روزانه، انسان امروز را بیش از پیش درگیر خود نموده، تنش و اضطراب مداوم است که بر سلامت عمومی جامعه انسانی تأثیرات منفی قابل توجهی دارد. داشتن حیوانات خانگی و همراه باعث کاهش اضطراب و نگرانی در انسان می شود که ناشی از کاهش سطح هورمون تنش (هورمون کورتیزول) به دلیل تعامل با این حیوانات است. به عنوان مثال، در برخی تحقیقات علمی تأیید شده که بزرگ شدن در کنار حیوانات خانگی و همراه با بروز کمتر اضطراب دوران کودکی (childhood anxiety) و کمک به بهبود تنش و عوارض آن در دانش آموزان و دانشجویان مرتبط است.
5- کاهش حس افسردگی در افراد: تحقیقات این موضوع را دریافته که سگ ها و اسب ها به کاهش حس افسردگی کمک می کنند که خود می تواند یکی از دلایل اصلی توصیه روان درمانگران و مشاوران روانی به استفاده از این حیوانات به عنوان بخشی از فرایند درمان باشد. کاهش عوارض اختلال تنش پس از سانحه (PTSD) نیز به خصوص در نیروهای خدماتی جامعه که به مشاغل پرخطر اشتغال دارند (مانند پلیس، آتش نشانی و...) نیز یک عارضه روانی جدی است که با کمک این دسته از حیوانات، بازگشت و بهبودی از این عارضه به عنوان یکی از مهم ترین عوارض حوادث رایج در این شغل ها آسان تر می شود.
6- کمک به افراد برای مراقبت از خود و داشتن احساس خوب: حیوانات آموزش دیده می توانند به افراد دارای معضلات خاص مانند تشنج کمک کنند تا از خود مراقبت کنند یا به موقع هشدار و مراقبت لازم را دریافت کنند. این موضوع می تواند استرس را در این افراد کاهش دهد؛ زیرا اطمینان بیشتری دارد که یک دوست خوب مراقبت او است و در موقع خطر می تواند دیگران را باخبر سازد. جدا از همه این فواید، تحقیقات مختلف نشان داده که افراد صاحب حیوانات خانگی و همراه رضایت بیشتری از زندگی خود نسبت به سایرین دارند.
7- تشویق افراد به بیرون رفتن و فعالیت بیرون از خانه: برخی حیوانات خانگی و همراه مانند سگ ها و اسب ها نیاز به فعالیت بدنی در فواصل زمانی مشخص (به عنوان مثال در فواصل روزانه) دارند که باعث می شود تا صاحب آنها نیز خانه را ترک نموده و کمی هوای تازه دریافت کند. این موضوع می تواند به ویژه برای برخی از افراد دارای مشکلات ذهنی و چالش های عصبی و روانی مفید باشد. به همین دلیل است که داشتن حیوان خانگی و همراه می تواند برای برخی افراد به معنای دوری از حبس نمودن خود در خانه و بهبود شرایط جسمی، روحی و روانی آنها باشد.
"
همچنین، نیاز حیواناتی مانند سگ ها و اسب ها به فعالیت بدنی باعث می شود که صاحبان آنها نیز کالری بیشتری سوزانده و به سلامت جسم خود نیز کمک کنند. برخی تحقیقات نشان داده که صاحبان سگ ها به طور متوسط 22 دقیقه بیش از سایر افراد تجربه راه رفتن روزانه دارند. پس علاوه بر کمک به سلامت روحی، کاهش اضطراب، افسردگی و خلق و خوی منفی، از این طریق باعث بهبود سلامت جسمی نیز می شوند."
تصویر شماره 3- با کمک فرد متخصص و مجرب می توان برای هر فرد حیوان همراه یا کمک درمانگر مناسب او را انتخاب کرد.
حیواناتی مانند اسب ها، سگ ها و گربه ها بیشتر برای بهبود سلامت روان در تحقیقات موردتوجه قرار گرفته اند اما هنوز نکاتی باید مدنظر هر فرد قرار گیرد تا بهترین گزینه برای شخص خود را انتخاب کند. به عنوان مثال،
"
سگ ها بر روی راضی نگه داشتن صاحب خود متمرکز هستند و اعتماد به نفس صاحب آنها به دلیل مراقبت بیشتر و دریافت محبت بیشتر بالاتر می رود، اما بار مسئولیت بالایی که نگهداری از آنها بر روی دوش صاحبشان می گذارد (به ویژه برای افراد دارای محدودیت های بدنی و فیزیکی) می تواند از جهاتی مانند عدم تأمین مراقبت و فعالیت بدنی کافی منجر به عدم تحقق شرایط مناسب برای حیوان و صاحب او شود. در این مورد حیوان خانگی با نیاز نگهداری کمتر یا متفاوت مانند گربه توصیه شده است."
حیواناتی که برای خدمات عاطفی و روانی یا کمک به افراد معلول بکارگرفته می شوند، علاوه بر آموزش های عمومی لازم برای این حیوانات، نیازمند آموزش ها و رسیدگی های خاص تخصصی نیز هستند. این در مورد افراد نابینا یا معلول یا دارای شرایط خاص دیگر بسیار بیشتر باید موردتوجه قرار گیرد. البته در مورد این افراد نیز اصل اولیه این است که هر حیوانی که با آن شخص بهترین ارتباط دوسویه را برقرار می کند، برای او بهترین گزینه است تا سپس آموزش های مربوطه را دریافت کند. در مورد افرادی که دارای شرایط و نیازهای خاص از نظر حیوان همراه خود هستند این موارد در نظر گرفته می شود. اما در مورد افراد عادی ممکن است هر فرد با یک حیوان خاص از گونه ای خاص بیشتر ارتباط برقرار کند که می تواند از یک پرنده تا یک اسب یا یک خزنده خانگی (البته با توجه به الزامات زیست محیطی) متفاوت باشد.
"
اگر امکان تهیه یک حیوان اختصاصی برای تحت سرپرستی و مالکیت مددجوی مذبور نباشد از افراد داوطلب دارای حیوان آموزش دیده جهت این خدمات کمک گرفته می شود. امروزه گروه ها یا سازمان هایی در سطح دنیا وجود دارند که حیوانات و صاحبان داوطلب آنها برای ارائه خدمت به افراد نیازمند خدمات حیوان درمانی را دور هم جمع نموده، کنترل ها و آموزش های لازمه (بهداشتی، ایمنی و...) را به آنها داده و با حصول اطمینان از تحقق شروط خاصی قبل و حین فرایند درمانی، آنها را به مددجویان معرفی می کنند."
این موارد الزامی، موضوعاتی مانند معاینه فیزیکی حیوان برای تأیید واکسینه بودن و عاری از بیماری بودن، دوره آموزشی اطاعت و فرمانبری برای کسب اطمینان از تحت کنترل بودن مناسب حیوان، دوره آموزشی تعامل با افراد توسط مربی متخصص و مجرب، ارزیابی خلق و خو و رفتار حیوان با نگهدارنده و نگهدارنده با حیوان و تعیین حیوان برای فرد بر اساس نیازهای خاص فرد را در برمی گیرد که انتخاب حیوان از نظر نوع و گونه، نژاد، اندازه و جثه، سن و رفتار رایج در آن حیوان را شامل می شود.
با توجه به مجموع مواردی که گفته شد، داشتن یک حیوان همراه برای عموم افراد جامعه با درنظرگرفتن نیازهای فرد و آن حیوان و داشتن انتخابی بادقت کافی می تواند یک عامل بهبود سلامت جسمی و روحی باشد. در مورد افرادی که قرار است تحت خدمات تخصصی پِت درمانی به وسیله حیواناتی مانند سگ ها و اسب ها قرار گیرند نیز رعایت اصول علمی و تخصصی می تواند منجر به نتایج بسیار خوبی شود. این موضوع را باید در نظر گرفت که داشتن یک حیوان همراه برای همراهی و کمک به انجام امور روزانه و درمان عصبی - روانی با کمک گرفتن از حیوانات خانگی و اسب ها، دو موضوع متفاوت است که می تواند تا حدی با هم محقق شود و یا جدا از هم برای بهره مندی از فواید این دو کاربرد حیوانات اقدام شود.
کد مطلب : 338